नाना जगन्नाथ शंकरसेठ – १० फेब्रुवारी जयंती

10 फेब्रुवारी 1803 रोजी मुंबईतील दैवज्ञ जातीतील सुवर्णकारांच्या श्रीमंत कुटुंबात जन्मलेले जगनाथ शंकरसेठ हे नाना म्हणूनही प्रसिद्ध आहेत. ते व्यापारात गुंतले आणि श्रीमंत झाले. पण त्यातील बराचसा भाग त्यांनी जनतेसाठी दान करून मुंबईच्या विकासाला हातभार लावला.

Read in English

शिक्षणातील योगदान:
नाना शैक्षणिक क्षेत्रात सक्रिय होते. १८५६ मध्ये ब्रिटीश सरकारने खाजगी संस्थेला काही अनुदान जाहीर केले होते पण त्याचा फायदा घेत नानांनी गिरगावात इंग्रजी-मराठी शाळा सुरू केली. हिंदू समाजाच्या तीव्र विरोधाला न जुमानता त्यांनी स्टुडंट्स लिटररी अँड सायंटिफिक सोसायटीने सुरू केलेल्या मुलींच्या शाळेसाठी निधी दिला.

गिरगाव परिसरात संस्कृत संस्कृत मुलींची शाळा, संस्कृत वाचनालय असे इतर शैक्षणिक प्रकल्पही त्यांनी सुरू केले. मातृभाषेतून शिक्षण व्हावे याविषयी नानांचे ठाम आणि स्पष्ट मत होते. मुंबईतील ब्रिटिश शिक्षण मंडळाने त्यांच्या प्रस्तावाला कडाडून विरोध केला. परंतु जिद्दी नानांनी 1 मे 1847 रोजी शिक्षणाच्या माध्यमाच्या प्रश्नावर एक सर्वसमावेशक विधान जारी केले ज्यात ते म्हणाले “इंग्रजी भाषेच्या अभ्यासाला माझा अजिबात विरोध नाही, परंतु ती भारतीय भाषांमध्ये आणली पाहिजे.” शेवटी, स्थानिक भाषांमध्ये शिक्षण आणि इंग्रजीमध्ये उच्च शिक्षण देण्यावर एक तडजोड झाली.

लोकांची शिक्षणाची गरज नानांना कळली होती. बॉम्बे युनिव्हर्सिटीच्या स्थापनेत आणि कामकाजात माऊंटुअर्ट एल्फिन्स्टन यांना सहकार्य करून त्यांनी कला, कायदा, विज्ञान, वैद्यक या विषयांचा भक्कम पाया रचला.

इतर उपलब्धी:

जस्टिस ऑफ पीसच्या पॅनेलमध्ये मूळ बॉम्बेचा समावेश करण्याच्या लढ्यात नाना शंकरशेट यशस्वी झाले. हे ब्रिटीश पॅनेल 150 वर्षांहून अधिक काळ बॉम्बेच्या ताब्यात होते. शेवटी बॉम्बेच्या मूळ रहिवाशांनी हा विशेषाधिकार मिळवला आणि त्यानंतरच्या अनेक वर्षांमध्ये शांततेचे न्यायाधीश, नाना त्यापैकी एक होते.
1858 मध्ये ते मुंबई विधान परिषदेचे सदस्य झाले आणि त्यांनी सामाजिक महत्त्वाच्या विविध समस्या हाताळल्या.
त्यांनी म्युनिसिपल रिफॉर्म्स बिलिंग 1864-65 मध्ये योगदान दिले.
जेजीभॉय यांच्यासह ते युरोपीयन देशांशी संबंध प्रस्थापित करणारी पहिली बँक “द बँक ऑफ वेस्टर्न इंडिया” मध्ये संचालक होते.

३१ जुलै १८६५ रोजी नाना शंकरशेट यांचे निधन झाले.

Nana Shankarseth read in English